آخرين نمونه معرفي شده موشک نصر با نام «نصر بصير» که نام آن اشاره به قابليت رؤيت اهداف دارد، از جستجوگر الکترواپتيکي و احتمالاً از نوع تصويري فروسرخ (IIR) براي هدفگيري در فاز نهايي پرواز استفاده مي کند که جستجوگر تصويري حرارتي در شب و شرايط نامساعد نيز با درصدي کاهش برد، توان عمليات دارد.

به گزارش سلام لردگان، ايجاد قدرت دريايي قدرتمند براي جمهوري اسلامي ايران پس از پايان جنگ تحميلي عراق عليه ايران و بر پايه تجربيات ارزشمند آن از اولويت بالايي برخوردار بوده است.
با مشاهده عملکرد موشکهايي همچون هارپون در اختيار نيروي دريايي ارتش ايران، موشک فرانسوي اگزوست در اختيار عراق و نيز استفاده از موشک کرم ابريشم توسط هر دو طرف، سرمايهگذاري قابل توجهي در وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح براي طراحي، ساخت و توليد موشکهاي ضد کشتي با بردهاي متنوع خصوصاً انواع کروز که قابليت شليک از سه دسته اصلي پرتابگرها يعني شناورها، هواگردها و سکوهاي زميني را داشته باشند، صورت گرفت.
اصليترين مشخصه اين نوع موشکها، پرواز در ارتفاع بسيار نزديک به سطح زمين و عموماً کمتر از 30 متري در فاز پيمايشي (کروز) از مراحل حرکت آن است که بخش بسيار زيادي از زمان پرواز آنها را شامل ميشود از اين رو اين موشکها به نام کروز شناخته شدند. اغلب موشکهاي کروز ساخته شده داراي سرعتهاي کمتر از صوت هستند اما برخي نمونههاي جديد در بخش نهايي پرواز (فاز ترمينال) به سرعت مافوق رسيده و برخي نيز از ابتداي پرواز، سريعتر از صوت حرکت ميکنند.
موشکهاي کروز از هواپيما، پرتابگر زميني، کشتي و حتي زيردريايي شليک ميشوند و انواع مختلف آنها براي حمله به رادارها، کشتيها و اهداف زميني توسعه يافتهاند. برد نمونههاي مختلف ساخته شده اين نوع موشکها از چند ده کيلومتر تا چند هزار کيلومتر است. برخي از مهمترين اجزاء مشترک همه اين موشکها شامل پيشران راکتي براي نمونههاي برد کوتاه تا متوسط و موتور جت براي نمونههاي دوربرد، خلبان خودکار، ارتفاعسنج (براي اندازهگيري ارتفاع از سطح آب و پرواز در نزديکي آن) و جستجوگر هدف که عموماً از نوع راداري، تصويري يا حرارتي است.
انواع موشکهاي کروز دريايي ساخت ايران شامل گونههاي کوتاه برد کوثر و ظفر، ميانبرد نصر، دوربرد نور، قادر، قدير و رعد است که موشک قدير به همراه نمونهاي جديد از موشک نصر به مناسبت سالروز صنعت دفاعي با حضور رياست جمهور رونمايي شدند.
موشک نصر بصير
موشک کروز ضد کشتي نصر در زمره سلاحهايي با برد کوتاه تا متوسط قرار ميگيرد. اصليترين تفاوت اين موشک با کوثر و ظفر، ميزان بالاي سرجنگي است که قدرت تخريب بسيار بالايي براي آن ايجاد نموده. موشک 350 کيلوگرمي نصر-1 با برد دستکم 35 کيلومتر حاوي يک سرجنگي نيمه زرهي 130 کيلوگرمي است.

نمونه هواپرتاب موشک نصر در کنار جنگنده بمبافکن اف-4ئي
به گزارش مشرق، موشک ضد کشتي و کروز نصر-1 پس از قرار گرفتن در خط توليد، به فهرست تسليحات شناورهاي تندرو اضافه شد که برد دورايستايي بهتري به آنها در مقابله با ناوهاي دشمن ميدهد. انواع شناورهاي تندرو ايراني از جمله ذوالفقار نيز به اين موشک هدايت راداري و قدرتمند مجهز شدهاند.
شليک موشک نصر هدايت راداري از شناور تندرو ذوالفقار
موشک نصر داراي سکوهاي ساحلي خوداتکا نيز بوده که با استقرار روي کاميون از تحرک مناسبي برخوردار شدهاند. نمونه هواپرتاب اين موشک کروز هم به توليد رسيده که روي هواپيماهاي جنگنده نظير اف-4 فانتوم نيروي هوايي ارتش نصب ميشود. به علاوه در بازديد رئيس جمهور از نيروي دريايي سپاه در بندرعباس نيز يک بالگرد بل206 مجهز به يک موشک نصر در زير بدنه به نمايش در آمد.
شليک موشک کروز ضد کشتي نصر از پرتابگر ساحلي
اين بالگرد ميتواند به سرعت پيمايشي (کروز) بالاتر از 200 کيلومتر بر ساعت برسد که سرعت اوليه قابل توجهي به موشک ميدهد. همچنين توان رسيدن به ارتفاع پروازي بيش از 3500 متر نيز در کنار سرعت اوليهاي که بالگرد به موشک ميدهد برد نصر را در صورت شليک از بالگرد به طور محسوسي افزايش خواهد داد.
بديهي است پرتاب اين موشک از هواپيماهاي جنگنده از ارتفاعها و سرعتهاي بيشتر باز هم به افزايش برد دورايستايي موشک منجر خواهد شد.
موشک نصر زير بدنه بالگرد بل206
به گزارش مشرق، آخرين نمونه معرفي شده موشک نصر با نام «نصر بصير» که اشاره به قابليت رؤيت اهداف نيز دارد از جستجوگر الکترواپتيکي و احتمالاً از نوع تصويري فروسرخ (IIR) براي هدفگيري در فاز نهايي پرواز استفاده شده است.
اين جستجوگر در زمره گونههاي غيرفعال يا passive قرار ميگيرد که بدون ايجاد هرگونه انتشاري اقدام به شناسايي و قفل روي اهداف مينمايد.
موشک نصر بصير
بدين ترتيب هوشياري شناورهاي دشمن در مورد شليک موشک به سمت آنها به ميزان چشمگيري کاهش مييابد. شناسايي اوليه موقعيت شناورهاي دشمن نيز ميتواند به روشهاي مختلفي صورت گيرد از جمله رادارهاي دوربرد ساحلي، پهپادهاي شناسايي يا توسط رادار شناورهايي در خارج از منطقه شليک موشک.
جستجوگر تصويري فروسرخ (IIR) قابليت ردگيري اهداف شناوري را از تمام زوايا داشته، از مقاومت نسبتاً بالايي نسبت به اخلال (جمينگ) و فريب برخوردار بوده و حساسيت بسيار بهتري در تشخيص اهداف دارد. همچنين برخلاف جستجوگرهاي اپتيکي مرئي که تنها در روز و شرايط آب و هوايي مساعد قابليت فعاليت دارند جستجوگر تصويري حرارتي در شب و شرايط نامساعد با درصدي کاهش برد، توان عمليات دارد.
جديدترين حسگرهاي فروسرخ تصويري قابليت تشخيص در محدودههاي متنوع امواج فروسرخ را دارند و در نتيجه به اين دليل و نيز افزايش هوشمندي پردازشگرهاي ديجيتال، امکان مقابله با آنها بسيار دشوار شده است.
بسياري از حسگرهاي جديد تصويري فروسرخ در محدوده طول موج متوسط فروسرخ (MWIR) يا بلند فروسرخ (LWIR) کار ميکنند تا تابش فروسرخ اجسام را به راحتي از نور مرئي تشخيص دهند. از اين فناوري در سامانههاي مختلفي با مأموريتهاي شناسايي، ردگيري اهداف، سامانههاي کنترل آتش و حسگر موشکها استفاده ميشود.

تصوير فروسرخ از يک هدف دريايي در فاصله 4 کيلومتري
به نظر ميرسد پنجره جستجوگر موشک نصر بصير، داراي پوشش منيزيم فلورايد است که اثرات مهمي در تشخيص محدوده مطلوب امواج فروسرخ دارد. اين ماده با حذف برخي از باندهاي امواج فروسرخ، فقط فرکانسهايي از امواج فروسرخ را عبور مي دهد که مربوط به مواد سازنده به کار رفته در تجهيزات هدف بوده و اثرات محيطي پس زمينه و اثرات حرارتي روي پنجره جستجوگر را نيز تا حد زيادي حذف مي کند.
سر جستجوگر موشک نصر بصير
همچنين خواص مکانيکي طلق يا شيشه پنجره جستجوگر با بهرهگيري از اين ماده بهبود مييابد که در صورت تشکيل امواج شوک در جلوي موشک در سرعتهاي شليک مادون صوت بالا (High Subsonic) اهميت بيشتري مييابد. به علاوه با بهرهگيري از اين ماده، مقاومت در برابر اثرات اصطکاکي و سايشي قطرات آب نيز بهبود يافته که ارزش بالايي براي موشکهاي کروز دريايي که در نزديک سطح آب پرواز مي کنند.
موشک قدير
براي اولين بار در مهرماه سال 91 رئيس سازمان صنايع هوافضاي وزارت دفاع خبر از ساخت موشک کروز قدير در آيندهاي نزديک داد. پس از آن در فروردين ماه سال جاري فرمانده نيروي دريايي ارتش از بکار گيري اين موشک هم در ناوشکنهاي نداجا و هم در پرتابگرهاي ساحلي اين نيرو خبر داد.
امير سياري تفاوت کروز قدير با موشکهاي قبلي اين نيرو نظير نور و قادر را در بُرد، دقت و قدرت انهدام آن عنوان کرده بود.
به گزارش مشرق، موشک ضد کشتي و کروز نور از اولين نمونههاي اين نوع موشکها بود که در سالهاي دهه 1370 به خدمت نيروهاي مسلح کشورمان در آمد. موشک نور با طول 6.38 متر که 1.24 متر آن مربوط به موتور راکتي اوليه است، 715 کيلوگرم جرم داشته که 175 کيلوگرم آن مربوط به سرجنگي نفوذگر نيمه زرهي موجود در آن است.
برد اين موشک 120 کيلومتر بوده و ميتواند با سرعت نزديک به 0.9 ماخ پرواز کند.

شليک موشک نور از ناوشکن البرز
ناوچههاي رده تندر و سينا، ناوهاي رده بايندر و ناوشکن (ناو محافظ) رده الوند و جماران، هواناوهاي BH-7، بالگردهاي ميل-17/171 و هواپيماهاي جنگنده مانند اف-4 فانتوم از جمله تجهيزات نيروهاي دريايي سپاه و ارتش و نيروي هوايي ارتش هستند که اين موشک را به کار ميبرند.
همچنين مجموعههاي پرتابگرهاي متحرک ساحلي که هر يک برخوردار از رادار، واحد فرماندهي و کنترل و چندين پرتابگر هستند ديگر سامانه کاربر موشک نور محسوب ميشوند. اين سامانهها که به صورت خوداتکاء عمل ميکنند نقش مهمي در دفاع ساحلي در برابر واحدهاي شناور دشمن دارند که البته سامانههاي مستقر شده در مناطق مختلف قابليت شبکه شدن با هم را نيز دارند.
موشک کروز ضد کشتي نور
موشک نور براي پرتاب از شناورها يا سکوهاي ساحلي با يک موتور راکتي اوليه سوخت جامد سرعت گرفته و پس از جدا شدن اين پيشران، با موتور توربوجت که ورودي هواي آن زير بدنه و بين دو بال پائيني قرار دارد به مسير خود ادامه ميدهد.
در فواصل نزديک هدف، موشک ارتفاع خود را به چند متري سطح آب ميرساند تا کار شناسايي و درگيري دشمن با آن سخت شده و موشک به بخشي از هدف که نزديک آب است اصابت کند که سبب ايجاد بيشترين آسيب در هدف شده و احتمال غرق شدن آن را افزايش ميدهد.
موشک قادر نيز نمونهاي جديد از موشک نور است که برد آن افزايش يافته. قادر با بهرهمندي از ساختار و طراحي مشابه و حتي ابعاد نزديک به نور دستکم 220 کيلومتر برد دارد.
در واقع به نظر ميرسد متخصصان صنعت موشکي کشور براي توليد موشک قادر از نظر فيزيکي تنها کمي طول موشک نور را افزايش داده باشند. همانطور که در تصوير زير پيداست، قطر و بالهاي دو موشک نيز مشابه هم هستند و اين مشابهت بالاي دو موشک قيمت تمام شده موشک جديد را به ميزان قابل توجهي کاهش ميدهد.
موشک ضد کشتي قادر در کنار نور
از توانمنديهاي اعلام شده براي موشک قادر بايد به سامانه خلبان خودکار ديجيتال، سامانه ناوبري با دقت بالا، امکان برنامهريزي موشک قبل از شليک، امکان هدفگيري اهداف با سطح مقطع راداري پايين، رادار پيشرفته با قابليت مقابله با جنگ الکترونيک، آمادهسازي و واکنش سريع موشک براي حمله به هدف و توانايي ضربه زدن به اهداف ساحلي علاوه بر هدفهاي شناور اشاره کرد.
شليک موشک کروز قادر از پرتابگر ساحلي
موشک قادر در يکي از آزمايشهاي خود با سرجنگي که تنها يک ششم سرجنگي واقعي موفق به هدف قرار دادن يک هدف واقعي با طول 63 متر شد که در اثر اصابت اين موشک کشتي مذکور غرق گرديد که نشان دهنده قدرت بالاي سرجنگي به کار رفته است. بنابراين پيداست با سرجنگي با قدرت 6 برابر قادر قادر به غرق کردن کشتيهاي بسيار بزرگتر دشمن است.
به گزارش مشرق، موشک قادر نيز مانند نور از سکوهاي متحرک ساحلي، ناوچهها و ناوشکنها، هواپيماهاي جنگنده و بالگرد ميل-17/171 پرتاب ميشود. پرتابگرهاي جعبهاي موشک قادر که براي پرتاب آن از سطح به کار ميرود نيز مشابهت بالايي با نمونههاي مورد استفاده براي موشک نور دارد که اين نيز دليل ديگري براي طي شدن يک سير منطقي در توسعه موشکهاي کروز دريايي کشور است.
موشک قادر نصب شده زير بال هواپيماي اف-4ئي نيروي هوايي ارتش
با توجه به پرواز اين موشکها در ارتفاع بسيار پايين، رادار کشتيها به طور مستقل از رادارهاي هواپايه و در بهترين حالت با در نظر نگرفتن سطح مقطع راداري کم موشکهاي نور و قادر از حدود 30 کيلومتري (با توجه به انحناي کره زمين) امکان رؤيت آنها را خواهد داشت و در اين صورت با توجه به سرعت اين موشکها که بين 0.8 تا 0.9 ماخ (277 تا 312 متر بر ثانيه در سطح دريا در دماي 25 درجه سانتيگراد) است، دشمن تنها حدود 96 تا 108 ثانيه زمان براي واکنش خواهد داشت.
لازم به ذکر است نيروي دريايي آمريکا احتمال اصابت نمونههاي مشابه خارجي از اين موشکها را در اواسط دهه 1990 در حدود 85 درصد برآورد نموده بود. اين در حالي است که امروزه هر چند سامانههاي کشف و هدفگيري و تسليحات دفاعي ناوها پيشرفت نموده اما موشکها نيز با بهرهگيري از فناوريهاي جديد کاهش سطح مقطع راداري و نيز سامانههاي پيشرفته راداري همچنان برگهاي برنده خود را براي مغلوب کردن سامانههاي دفاع موشکي دشمن خصوصاً در صورت شليک پرتعداد به سمت يک کشتي حفظ نمودهاند.
در آخرين گام، متخصصان صنعت موشکي کشور با افزايش بيش از پيش برد موشکهاي کروز از خانواده نور اقدام به طراحي و ساخت موشکي ديگر با کمترين تغييرات در ساختار و رسيدن به برد و قابليت عملياتي بيشتر نمودهاند.

موشک کروز ضد کشتي قدير
موشک قدير نسل جديد از کروزهاي دريايي ايران است که به برد 300 کيلومتر ميرسد. اين موشک نيز از طراحي ظاهري مشابه موشکهاي نور و قادر بهره ميبرد. با توجه به عدم تغيير محسوس در ابعاد موشک ممکن است علاوه افزايش حجم سوخت داخلي با بهسازي موتور براي کاهش مصرف سوخت يا کاهش وزن اجزاء ميزان 36 درصدي افزايش برد نسبت به قادر تأمين شده باشد.
اصابت موشک قدير به هدف فرضي با دقت بسيار بالا
اين عدم تفاوت چندان زياد قدير با نسلهاي قبلي خود امکان استفاده از پرتابگرهاي موجود دريايي و زميني را ايجاد مينمايد. پيرامون پرتابگرهاي ساحلي اين موشکهاي کروز ميتوان گفت عملکرد مستقل و خوداتکاء اين سامانهها به معني عدم وابستگي به سامانههاي اصلي شناسايي در يک نبرد ناهمطراز خواهد بود. در واقع، يکي از مزاياي استقرار رادار بر روي خودروي پرتابگر توان فعاليت مستقل سامانه، در شناسايي اهداف است.
در يک هجوم گسترده که سامانههاي شناسايي شده خودي، توسط دشمن مورد حمله قرار گرفته و حتي ممکن است در بدترين شرايط فرضي، ارتباط عادي واحدهاي موشکي با فرماندهي مربوطه به طور مقطعي دچار اشکالاتي گردد عملکرد مستقل سامانه، پيشبيني هوشمندانهاي براي پيشگيري از کاهش توان رزمي خودي در پاسخگويي به واحدهاي دشمن است.
پراکنده شدن توان شناسايي دشمن و پخش شدن قواي دشمن در شناسايي و انهدام پرتابگرهاي متعدد پرتاب که در عوارض طبيعي مناطق جنوبي کشور استتار شده و در مواقع لزوم وارد عرصه خواهند شد، از ديگر فوايد استفاده از اين پرتابگرهاي جديد هستند.
امکان تغيير مکان به دليل استقرار مجموعه، بر روي خودرو و خروج سريع از مکان پرتاب پس از شليک موشک نيز به افزايش بقاپذيري رزمي سامانه ميافزايد.

پرتابگر ساحلي موشکهاي کروز دريايي؛ مجهز به رادار
به گزارش مشرق، امکان حمله به چندين هدف متفاوت از يک سايت و يا يک مجموعه هدف (ناوگروه دشمن) از چند جهت کاملاً متفاوت با موشکهاي برد بلند، نقش مؤثري در موفقيت نيروهاي دفاعي کشور در نبرد ناهمطراز احتمالي دارد.
با گسترش واحدهاي پرتاب در گستره وسيع سواحل جنوب، دشمن نياز به صرف توان بسيار بالايي در جنگ الکترونيک دارد و از تمرکز توان آن، روي يک يا چند مجموعه پرتاب در نواحي محدود، که تأثير بسزايي در مختل کردن فعاليت سامانههاي خودي دارد جلوگيري ميشود.
وجود سامانه کنترل فرماندهي در مجموعه فوق نيز امکان هماهنگي بين چندين پرتابگر در يک سايت پرتعداد، به منظور تطبيق و تمايز اهداف شناسايي شده و تخصيص اهداف به پرتابگرها و يا حتي هماهنگي بين واحدهاي خود اتکا در مواقع لازم فراهم ميکند.
ساختار يکسان قدير با قادر و نور
افزايش برد موشکهاي کروز دريايي از خانواده نور به 300 کيلومتر منجر به کاهش تعداد سامانه خوداتکاء زميني براي پوشش سواحل 1500 کيلومتري جنوب کشور شده و نيز همپوشاني بيشتر سامانهها را در صورت بکارگيري تعداد بالا براي درگيري با دشمن از چند جهت ايجاد مينمايد.
لازم به ذکر است موشکهاي کروز رعد با برد 350 کيلومتر نيز توسط وزارت دفاع کشورمان در حدود يک دهه قبل ساخته شده اما به دليل ابعاد بزرگ، اين موشک از پرتابگرهاي تک فروندي روي شاسي زرهي شليک ميشود که بديهي است مزيتهاي پرتابگرهاي چند فروندي و کاميوني موشکهاي نور و قادر و قدير را ندارد.
تصويري مثالي از ميزان منطقه تحت پوشش با هر پرتابگر موشک قدير
افزايش منطقه خطر براي دشمن در اطراف شناورهاي حامل موشک قدير و نيز سواحل، امکان تغيير مسير موشک و حمله از سمت پيشبيني نشده به دشمن به واسطه برد بالا (در صورت برخورداري از سامانههاي هدايت و ناوبري لازم) و امکان شليک موشک توسط پرتابگر زميني از فواصل دور از ساحل براي سخت تر شدن شناسايي واحدهاي پرتاب توسط دشمن از ديگر مزيتهاي افزايش برد موشکهاي کروز ضد کشتي به برد 300 کيلومتر است.
با احتساب دو موشک قدير و نصر بصير، خانواده موشکهاي کروز دريايي ساخت ايران داراي 8 عضو مي شود که هر يک با پوشش ردههاي مختلف نيازهاي عملياتي، نقش مهم خود را در دفاع از سواحل و انهدام شناورهاي دشمن ايفا مي کنند.
اين موشکها با شليک از حاملهاي مختلف شناوري، هوايي و ساحلي و بهرهگيري از فناوريهاي پيشرفته در زمينه هدفگيري، هدايت و کنترل با دقت بالا به اهداف خود اصابت ميکنند.
منبع. مشرق